Budynek znajduje się na tzw. Japońskiej Górce (nazwa używana przed wojną) w gdyńskiej dzielnicy Wzgórze Św. Maksymiliana. Po zakończeniu wojny była tu siedziba Informacji Marynarki Wojennej.
Działania Informacji Marynarki Wojennej w budynku w Gdyni przy ul. Prusa 9-11
Budynek znajduje się na tzw. Japońskiej Górce (nazwa używana przed wojną) w gdyńskiej dzielnicy Wzgórze Św. Maksymiliana. Po zakończeniu wojny była tu siedziba Informacji Marynarki Wojennej.
Okres przed wojną
Budynek został wybudowany na ponad hektarowej działce nad morzem przez Józefa Englicha na początku lat 20-tych ubiegłego stulecia. Józef Englich był ministrem skarbu w dwóch pierwszych rządach po odzyskaniu niepodległości przez Polskę po I wojnie światowej. Jako minister miał spory udział w tworzeniu polskiej floty, a w uznaniu jego zasług pierwszy wybudowany w Polsce motorowiec został nazwany jego imieniem - m/s "Józef Englich".
Okres wojny
Po wybuchu wojny budynek dom skonfiskowały władze niemieckie.
Budynek został radykalnie przebudowany i zamieszkał w nim hitlerowski zastępca nadburmistrza Gotehnafen – GERHARD CARTELIERI. Przez cały okres wojny była to jego prywatna willa, zachowały się zdjęcia z okresu wojny, na których budynek ma już dzisiejszy kształt.
Siedziba Informacji Marynarki Wojennej
Zaraz po wyzwoleniu Gdyni, tymczasowe władze miasta przekazały budynek gdyńskim
harcerzom na ich potrzeby w uznaniu ich wkładu w uratowanie Gdyni przed zniszczeniami, których zamierzali dokonać wycofujący się hitlerowcy. Chodzi m. in. o akcję B-2 Tajnego Hufca Harcerzy z Gdyni. Po niecałym roku, w którym budynek wykorzystywali harcerze (1945-1946), w roku 1946 budynek odebrała harcerzom Marynarka Wojenna.
W budynku ulokpował się Wydział Informacji Marynarki Wojennej. W podziemiach budynku znajdował się areszt. Z tego okresu na obitych blachą drzwiach wejściowych zachowały się ślady po zaślepionych dziś judaszach. Cześć cel nie posiadała okien, a małe zakratowane wywietrzniki służyły im, jako wentylacja.
W pomieszczeniach na piętrze znajdowały się pokoje przesłuchań, w których oficerowie śledczy poddawali aresztowanych torturom w celu wymuszenia określonych zeznań i wskazania kolejnych osób do aresztowania. Między innymi tu właśnie odbywały się przesłuchania marynarzy aresztowanych za przynależność do grupy Semper Fidelis V (Victoria) wraz z por. Adamem Dedio na czele. Areszt na przełomie 1948 i 1949 roku został przeniesiony do kamienicy przy ul. Świętojańskiej 9.
W budynku ulokpował się Wydział Informacji Marynarki Wojennej. W podziemiach budynku znajdował się areszt. Z tego okresu na obitych blachą drzwiach wejściowych zachowały się ślady po zaślepionych dziś judaszach. Cześć cel nie posiadała okien, a małe zakratowane wywietrzniki służyły im, jako wentylacja.
W pomieszczeniach na piętrze znajdowały się pokoje przesłuchań, w których oficerowie śledczy poddawali aresztowanych torturom w celu wymuszenia określonych zeznań i wskazania kolejnych osób do aresztowania. Między innymi tu właśnie odbywały się przesłuchania marynarzy aresztowanych za przynależność do grupy Semper Fidelis V (Victoria) wraz z por. Adamem Dedio na czele. Areszt na przełomie 1948 i 1949 roku został przeniesiony do kamienicy przy ul. Świętojańskiej 9.
Adam Dedio
Adam Stanisław Dedio ps. "Kopiec", "Marynarz", "Adrian", "Draga"; nazwisko konspiracyjne Kazimierz Wrona (ur. 24.12.1918 w Zakopanem, zm. 14.04.1947).
W 1939 r. walczył w Samodzielnej Grupie Operacyjnej "Polesie" gen. Franciszka Kleeberga. Uczestniczył w boju pod Kockiem i Wolą Gułowską. W październiku 1939 r. dostał się do niewoli. Do 1941 r. przebywał w kilku obozach dla jeńców wojennych m.in. w Stalagu IX A w Ziegenhain w Hesji.
Po powrocie wstąpił do ZWZ-AK, gdzie od 1942 r. był instruktorem szkolenia na kursach młodszych dowódców piechoty Armii Krajowej. Od sierpnia 1944 r. w oddziale AK "Dzik" dowodzonym przez rotmistrza Józefa Świdę "Dzika".
Po rozwiązaniu oddziału w styczniu 1945 r., za zgodą rotmistrza "Dzika" wstąpił do MO. Jak później przyznał w śledztwie, uczynił to dla lepszego zakonspirowania się i łatwiejszego przejścia do UB. Po rozstaniu się z "Dzikiem" (w czerwcu 1945 r.) i zwolnieniu się z pracy w milicji (w sierpniu 1945 r.) przybył do Gdyni. Z końcem sierpnia został powołany do Wojska Polskiego. Przyjęto go do służby w Marynarce Wojennej. W obawie przed konsekwencjami nie ujawnił swojej przeszłości w AK. Pełnił m.in. funkcję kancelisty oddziału inżynierii Sztabu Głównego Marynarki Wojennej. W kwietniu 1946 r. został dowódcą ścigacza ORP "Bystry".
Nie mogąc pogodzić się z powojenną rzeczywistością i brakiem suwerenności Polski w połowie grudnia 1945 r. wstąpił w struktury XII Okręgu Morskiego Narodowego Zjednoczenia Wojskowego działającego na terenie Wybrzeża pod kryptonimem "Semper Fidelis Victoria". W SFV pełnił funkcję oficera wywiadu.
Po udanej prowokacji ze strony UB został zatrzymany 17 maja 1946 r. Został aresztowany przez Informację Marynarki Wojennej i przesłuchiwany w jej siedzibie przy ul. Prusa 9 - 11.
W lutym 1947 r. odbyła się rozprawa na terenie więzienia przy ul. Kurkowej w Gdańsku. Por. mar. Adama Dedio skazano łącznie na karę śmierci, utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze oraz przepadek mienia na rzecz Skarbu Państwa. Wyrok wykonano 14 kwietnia 1947 r. Został pochowany w zaniedbanej części Cmentarza Garnizonowego w Gdańsku. Na jego grobie postawiono tabliczkę z numerem 169 (kolejny z numerów zgonu w gdańskim więzieniu). Staraniem matki Adama Dedio nad miejscem pochówku postawiono nagrobek z epitafium: "Śp. Adam Dedio por. Mar. Woj. ur. 24.12.1918 r. zm. 14.04.1947 r. Dobry syn".
20 czerwca 1990 r. postanowieniem Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni por. mar. Adama Dedio uniewinniono.
30 czerwca 1991 roku na cmentarzu Obrońców Wybrzeża w Gdyni - Redłowie został odsłonięty i poświęcony pomnik ku czci oficerów i podoficerów Polskiej Marynarki Wojennej, rozstrzelanych i zmarłych w latach 1846 - 1956, ma płycie tego pomnika figuruje również nazwisko Adama Dedio.
Został odznaczony: Krzyżem Walecznych za udział w walkach w 1939 r., medalami Zwycięstwa i Wolności, Za Odrę, Nysę i Bałtyk i pośmiertnie przez Lecha Wałęsę Krzyżem Armii Krajowej w 1995 r.
W 1939 r. walczył w Samodzielnej Grupie Operacyjnej "Polesie" gen. Franciszka Kleeberga. Uczestniczył w boju pod Kockiem i Wolą Gułowską. W październiku 1939 r. dostał się do niewoli. Do 1941 r. przebywał w kilku obozach dla jeńców wojennych m.in. w Stalagu IX A w Ziegenhain w Hesji.
Po powrocie wstąpił do ZWZ-AK, gdzie od 1942 r. był instruktorem szkolenia na kursach młodszych dowódców piechoty Armii Krajowej. Od sierpnia 1944 r. w oddziale AK "Dzik" dowodzonym przez rotmistrza Józefa Świdę "Dzika".
Po rozwiązaniu oddziału w styczniu 1945 r., za zgodą rotmistrza "Dzika" wstąpił do MO. Jak później przyznał w śledztwie, uczynił to dla lepszego zakonspirowania się i łatwiejszego przejścia do UB. Po rozstaniu się z "Dzikiem" (w czerwcu 1945 r.) i zwolnieniu się z pracy w milicji (w sierpniu 1945 r.) przybył do Gdyni. Z końcem sierpnia został powołany do Wojska Polskiego. Przyjęto go do służby w Marynarce Wojennej. W obawie przed konsekwencjami nie ujawnił swojej przeszłości w AK. Pełnił m.in. funkcję kancelisty oddziału inżynierii Sztabu Głównego Marynarki Wojennej. W kwietniu 1946 r. został dowódcą ścigacza ORP "Bystry".
Nie mogąc pogodzić się z powojenną rzeczywistością i brakiem suwerenności Polski w połowie grudnia 1945 r. wstąpił w struktury XII Okręgu Morskiego Narodowego Zjednoczenia Wojskowego działającego na terenie Wybrzeża pod kryptonimem "Semper Fidelis Victoria". W SFV pełnił funkcję oficera wywiadu.
Po udanej prowokacji ze strony UB został zatrzymany 17 maja 1946 r. Został aresztowany przez Informację Marynarki Wojennej i przesłuchiwany w jej siedzibie przy ul. Prusa 9 - 11.
W lutym 1947 r. odbyła się rozprawa na terenie więzienia przy ul. Kurkowej w Gdańsku. Por. mar. Adama Dedio skazano łącznie na karę śmierci, utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze oraz przepadek mienia na rzecz Skarbu Państwa. Wyrok wykonano 14 kwietnia 1947 r. Został pochowany w zaniedbanej części Cmentarza Garnizonowego w Gdańsku. Na jego grobie postawiono tabliczkę z numerem 169 (kolejny z numerów zgonu w gdańskim więzieniu). Staraniem matki Adama Dedio nad miejscem pochówku postawiono nagrobek z epitafium: "Śp. Adam Dedio por. Mar. Woj. ur. 24.12.1918 r. zm. 14.04.1947 r. Dobry syn".
20 czerwca 1990 r. postanowieniem Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni por. mar. Adama Dedio uniewinniono.
30 czerwca 1991 roku na cmentarzu Obrońców Wybrzeża w Gdyni - Redłowie został odsłonięty i poświęcony pomnik ku czci oficerów i podoficerów Polskiej Marynarki Wojennej, rozstrzelanych i zmarłych w latach 1846 - 1956, ma płycie tego pomnika figuruje również nazwisko Adama Dedio.
Został odznaczony: Krzyżem Walecznych za udział w walkach w 1939 r., medalami Zwycięstwa i Wolności, Za Odrę, Nysę i Bałtyk i pośmiertnie przez Lecha Wałęsę Krzyżem Armii Krajowej w 1995 r.
Późniejszy okres
W latach 1949-57 w budynku mieścił się Wojskowy Dom Wczasowy. W latach pięćdziesiątych ub. wieku żołnierze i pracownicy cywilni, pełniący wówczas służbę w Okręgowym Zarządzie Informacji nr 8 wybudowali w czynie społecznym obok budynku kort tenisowy. W tym budynku w roku 1954 r. – z okazji święta 22 lipca odbyło się przyjęcie resortowe, w trakcie którego utonęli w Zatoce Gdańskiej dwaj oficerowie Informacji.
Na przełomie 1956/1957 budynek został ponownie przekazany gdyńskim harcerzom, od tego czasu nieprzerwanie do dzisiaj jest siedzibą Hufca ZHP Gdynia i prowadzona jest w nim bogata działalność harcerska.
W 1970 roku budynek wraz z działka został odebrany rodzinie Englichów na podstawie ustawy o wywłaszczeniach.
Obecnie budynek i teren użytkowany jest przez Związek Harcerstwa Polskiego. Znajduje się tam Stanica Harcerska i park linowy wybudowany przez harcerzy. W obiekcie jest 50 miejsc noclegowych w pokojach 2, 3, 4 i wieloosobowych. Do dyspozycji gości jest świetlica z TV i video, gry planszowe oraz miejsce na ognisko. Teren obejmuje całe wzgórze schodzące do Bulwaru Nadmorskiego i graniczy z Hotelem Nadmorskim.
1 czerwca 2013 r. o godz. 12 na ulicy poniżej budynku nastąpiło uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej upamiętniającej przetrzymywanych i torturowanych żołnierzy i oficerów Wojska Polskiego, żołnierzy i oficerów Armii Krajowej oraz członków konspiracji i inne osoby walczące o niepodległość Polski.
Na przełomie 1956/1957 budynek został ponownie przekazany gdyńskim harcerzom, od tego czasu nieprzerwanie do dzisiaj jest siedzibą Hufca ZHP Gdynia i prowadzona jest w nim bogata działalność harcerska.
W 1970 roku budynek wraz z działka został odebrany rodzinie Englichów na podstawie ustawy o wywłaszczeniach.
Obecnie budynek i teren użytkowany jest przez Związek Harcerstwa Polskiego. Znajduje się tam Stanica Harcerska i park linowy wybudowany przez harcerzy. W obiekcie jest 50 miejsc noclegowych w pokojach 2, 3, 4 i wieloosobowych. Do dyspozycji gości jest świetlica z TV i video, gry planszowe oraz miejsce na ognisko. Teren obejmuje całe wzgórze schodzące do Bulwaru Nadmorskiego i graniczy z Hotelem Nadmorskim.
1 czerwca 2013 r. o godz. 12 na ulicy poniżej budynku nastąpiło uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej upamiętniającej przetrzymywanych i torturowanych żołnierzy i oficerów Wojska Polskiego, żołnierzy i oficerów Armii Krajowej oraz członków konspiracji i inne osoby walczące o niepodległość Polski.
Zdjęcia i film
Położenie budynku przy ul. Prusa 9-11
http://slady.ipn.gov.pl/sz/mapy/2p1055,Gdynia-Siedziba-Wydzialu-Informacji-Marynarki-Wojennej.html
Wygląd budynku przed wojną
Podziemia budynku
Jedno z okien do piwnic z blendą (okno to uzyskało taki wygląd podczas przebudowy kotłowni i instalacji nowego pieca w latach 90-tych)
Adam Dedio po przejściu z obozu jenieckiego do pracy przymusowej w niemieckim gospodarstwie rolnym
Wjazd do Stanicy Harcerskiej
Obecny wyglad budynku
Park linowy
http://www.frajdanadmorzem.pl/kochamy-kochamy-kochamy-parki-linowe,33,pl.html
Film z odsłonięcia tablicy pamiątkowej
Tablica pamiątkowa
Bibliografia
- Piotr Semków, Informacja Marynarki Wojennej w latach 1945-1957, IPN 2006
- Kara śmierci w orzecznictwie Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni w latach 1945 1955 http://docplayer.pl/4548184-Kara-smierci-w-orzecznictwie-sadu-marynarki-wojennej-w-gdyni-w-latach-1945-1955.html
- Gdynia - Siedziba Wydziału Informacji Marynarki Wojennej http://slady.ipn.gov.pl/sz/projekt-naukowo-badawc/wojewodztwo-pomorskie/gdynia/10739,Gdynia-Siedziba-Wydzialu-Informacji-Marynarki-Wojennej.html
- Jak w Gdyni wywłaszczono zasłużoną rodzinę http://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Jak-w-Gdyni-wywlaszczono-zasluzona-rodzine-n75537.html
- https://pl-pl.facebook.com/Muzeum.II.Wojny.Swiatowej/posts/353081458140700
- http://gdansk.gosc.pl/doc/2515576.Chlopcy-strzelajcie-odwaznie-i-celnie
W opisie wykorzystano uwagi i informacje, które przekazał hm. Maciej Szafrański HO, Komendant Stanicy Harcerskiej im. Roberta Baden - Powella w Gdyni